#knøtselen dag 3

Door Per-Ivar Kloen en Arjan van der Meij

Vandaag stond het congres rond FabklasatschoolDK op het programma. Arjan was uitgenodigd als één van de keynotesprekers. We werden natuurlijk weer door onze geweldige gids en inmiddels ook vriend, Mads opgehaald. Om 6.45 uur zaten uw Global Educators aan het ontbijt en een half uur later waren we onderweg naar Silkeborg. Ongeveer een uurtje rijden door het mooie glooiende landschap van Denemarken. Geheel in Deense stijl is de conferentie georganiseerd door de gemeente, universiteit en een aantal scholen. We zeggen er maar niets meer over. Bij binnenkomst gingen we op zoek naar een kop koffie. We zien een banner waar Arjan groot op aangekondigd staat. Dat krijg je als je een keynotespreker bent. We zagen ook direct zo’n beetje alle mensen  die we de afgelopen dagen hebben ontmoet. Wat geweldig om ze weer te zien. We hebben echt contact gemaakt hier. Het is apart om te merken dat ondanks de verschillen het maakonderwijs blijkbaar mensen bij elkaar brengt die elkaar goed begrijpen. Een bijzondere ervaring.

Nadat we de uitgeknuffeld en gepraat waren haast we ons de grote zaal in. We startten met een presentatie van Ole Sejer Iversen maar eerst werden wij nog even voorgesteld. Als VIP’s op de eerste gereserveerde rij. We vonden het heel erg lief en moesten er een beetje om lachen. Nadat dagvoorzitter Mathias de conferentie opende en uitlegde dat alle praatjes in het Deens zullen zijn, trapte Ole af. We proberen het te volgen maar het is lastig en vermoeiend om te doen. Van de paar woorden die te verstaan zijn en de dia’s die wel in het Engels zijn, zijn flarden op te vangen. De 21st century skills is een belangrijk ding hier. Ole verbaast zich erover dat we geen tools hebben om de leraren te beoordelen op hun vaardigden en bepleit de ontwikkeling van zo’n tool. De rest ontgaat ons een beetje. Jammer want Ole is een kundige onderzoeker en een goede verteller. We hebben erg genoten van zijn praatje dat we in Delft zagen. Na Ole zagen we o.a Mikkel Hjort. We hadden Mikkel ook al eerder ontmoet (zie dag twee) en ook hier was het lastig zijn praatje te volgen. Later begrepen we van Ole dat het spreken over 21st century skills ook een politiek reden heeft. Het ministerie van onderwijs van Denemarken is best enthousiast over Maken maar wil graag instrumenten zien kom dit te beoordelen of op zijn minst te evalueren. Via de 21st century skills zoek Ole naar een manier om tegelijkertijd het ministerie tevreden te stelen en de docenten niet teveel in de weg te zitten. Dat is een taaie klus en dat Ole dit op zich neemt terwijl hij ook nog zijn wetenschappelijke werk moet doen is zeer bewonderenswaardig.

Na een korte onderbreking verhuisden we naar een ander gebouw. Hier moest Arjan zijn praatje houden maar voor hem is het de beurt aan Prof. Heidi Schehowe van de universiteit van Bremen en het FABlab aldaar. We hebben er al een aantal tweets over de wereld in gestuurd. Heidi begint met een historisch perspectief op machines en computers. Ze refereert aan het woord “bedienung”. Je bedient de machine dus jij staat in dienst van de machine. Dit is langzaam opgeschoven naar dat de machine, inmiddels computer, ons bedient. Het is zo natuurlijk geworden dat we dit perspectief ook verliezen. We denken dat wanneer we wanneer we iets verplaatsen op bv het bureaublad van je computer dat wij dat zelf doen. Wij bewegen alleen de muis. Je moet dus snappen hoe computer dat doet anders blijft het een truc. Daarnaast bepleit Heidi ook dat we gewoon ouderwets handwerk moeten doen met leerlingen. Het is direct, tactiel en bevredigend. Ze is wellicht oldschool maar ook cool! Als Nederland krijgen we nog even een sneer, wel gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek natuurlijk. Onder andere bij ons, in Nederland, bestaat er een negatieve relatie tussen het gebruik van digitale middelen en de leerprestaties. Met andere woorden, we weten de digitale middelen niet goed in te zetten. Werk aan de winkel! Het grijpt ook weer terug op de observatie van Ole. In het laatste deel van de presentie laat Heidi diverse voorbeelden van maakonderwijs en het onderzoek ernaar zien. Ze werkt in Bremen en het FabLab daar doet geweldige dingen. Wat vooral bij bleef is het onderzoek waar de observatie is gedaan dat leerlingen die tijdens het maken veel leren eenzelfde strategie hebben: Diving in, stepping out (Ackermann 1996). Goede makers stoppen regelmatig met maken om te reflecteren. Vervolgens gaan ze weer verder enzovoort, und so weiter Dit was ook een voorzichtige conclusie van Paulo Blikstein in zijn praatje in Delft. Een geweldig praatje met haakjes naar de praktijk en genoeg materiaal om over na te denken.

Na de lunch bezocht ik nog heel even een workshop van een aantal docenten. Ze laten leerlingen zelf letters ontwerpen en plakken dit op lichtbaken. Ik was er helaas te kort maar ik vond het opvallend dat het zo speelt en kleurrijk was. De meeste dingen die we tot nu toe zagen waren redelijk serieus, vaak probleem gestuurd. We hoorden later dat ze een grote ‘show &tell’ hadden aan het eind van de workshop mat coole muziek en een rookkanon. Zo doe je dat!

Arjan heeft zijn verhaal twee keer mogen houden. “Make It Happen” was zijn boodschap. Het is altijd een plezier om naar Arjan te luisteren en ook in het Engels was dit het geval. Bij ‘Make’ vertelt Arjan wat het maken volgens hem is en waarom we dat zouden moeten doen Het ‘It’ gaat over hoe Maakonderwijs op De Populier is gestart en wat we op de Populier aan maakonderwijs doen. En in het laatste, ‘Happen’, wat er nodig is om het maken verder te brengen. De belangrijkste boodschap was dat je leerlingen iets moeten laten maken wat dicht bij hun hart licht. Dit staat haaks op de vaak door de Denen gekozen route van een probleem of dilemma als standpunt. Er volgde dan ook een interessante discussie waarbij we de weerstand ook goed snappen. In bijna alle scholen zagen we de “design cirkel’ hangen. Toch denk ik dat de boodschap goed overkwam. Ook na het praatje werden we veel aangesproken over hoe wij het maakonderwijs dan organiseren zodat ze dingen met hun hart maken.

Aan het einde van de conferentie sprak Paul Duggan, de CEO van Techshop Global. Techshop is een soort keten van Makerspaces. De eerst werd geopend in Californië, in Silicon Valley in 2006. Voornamelijk geboren vanuit een frustratie dat het zo lastig was om met specifieke apparatuur te werken omdat die nergens beschikbaar was. Er zijn nu tien Techshops in de Verenigde Staten en twee daarbuiten, in Parijs en in Abu Dhabi. Paul is verantwoordelijk voor het openen van Techshops buiten de verenigde Staten.

Een interessante benadering van het het Maken: de kant van de commercie. je kunt lid worden van Techshop voor zo’n €150 per maand en dan mag je ongelimiteerd gebruik maken van de apparatuur. Elke Techshop is zo’n 2000 m² groot en bevat vele machines waarmee min of meer alles mee kan worden gemaakt. Laser cutters, cmc machines, en nog veel meer. Zie voor een lijst hier. Er zijn allerlei mensen aan het werk die je kunnen helpen je droom te verwezenlijken. Deze mensen heten ” Dream Consultants”. Interessant is het dat Paul op een vraag welke mensen aangenomen worden op deze baan zegt dat ten eerste 97% wordt afgewezen. Met name ingenieurs halen de streep vaak niet. Men kiest vaak vooral voor mensen die opgeleid zijn ” in the arts”, kunstenaars. ” Omdat deze mensen sociale beesten zijn. Machinegebruik kun je leren. Zo’n zestig procent van de gebruikers van de Techshop zijn mannen; dat is best aardig maar men streeft naar een evenredige verdeling. Verder ziet men onder de leden veel gepensioneerden. Die hebben de tijd, het geld een ook de ideeën. Regelmatig worden deze pensionado’s gevraagd werkzaamheden te doen en dat bevalt erg goed.

Men zet erg in op het sociale aspect. Er is veel synergie tussen de gebruikers en de consultants zijn altijd bereid om met jou aan ideevorming te doen. Paul is ook helder en niet te pompeus over het maken. In feite is het het herontdekken van maken dat een beetje verloren is geraakt na de tweede wereldoorlog. Alleen nu wordt er vaak gebruik gemaakt van moderne, vaak digitale apparatuur.

Er is een afspraak dat Techshop nooit participeert in een goed idee om  de schijnvan belangenverstrengeling te vermijden. De economische cijfers zijn overigens wel behoorlijk indrukwekkend. Er is uitgerekend dat de Techhop in de Bay Area (de eerste dus) 12 miljard dollar aan economische waarde heeft opgebracht, 2 miljard dollaar aan jaarlijkse verkoop genereert, 2000 banen zijn ontstaan uit initiatieven die in Techshop geboren zijn en jaarlijks wordt er 200 miljoen dollar aan salaris uitbetaald. Vandaar ook dat lokale overheden vaak zeer geïnteresseerd zijn om een Techshop te hebben binnen de gemeentegrenzen. Een algemeen regel is dat dat pas echt kan werken als er een miljoen mensen in een gemeente wonen. Dit leidde tot een kleine teleurgestelde zucht van het publiek want zelfs de grootste gemeente van de drie, Århus heeft nog geen kwart miljoen inwoners. Zelfs Kopenhagen komt maar net boven de half miljoen uit (groot Kopenhagen gaat overigens wel boven het miljoen uit).

Ook Techshop ziet dat het nodig is om het onderwijs mee te nemen in deze golf. Zoals Paul het zei: “Tussen academics (academisch) en vocational (met je handen) zit een mooi, uitdagend gebied.” En dus hebben ze een partnerschap met Fujitsu gestart onder de naam Techshop Inside. een enorme trailer met de modernste maakapparatuur wordt naar ene school gereden waar de leerlingen in de truck, buiten de truck of in hun klas mee aan de slag kunnen. 3D printers, laser cutters en nog veel meer. Het pleit enorm voor dit samenwerkingsverband dat ze meteen hebben ingezien dat een eenmalig bezoek van zo’n mooie trailer nog net betekent dat de kinderen aan het maken kunnen slaan. Zoals ik later tegen Paul zei en hij beaamde dat, dat is zelfs onaardig. Ze hebben van het Maken geproefd en dan is het er niet meer. Dus er wordt nagedacht kom dit een vervolg te geven.

Paul geeft ook een mooi antwoord op de kritische vraag of het niet te duur is voor gewone mensen. Hij beaamt dat het niet voor iedereen is weggelegd maar het is natuurlijk een bedrijf dat zichzelf moet onderhouden, salarissen moet betalen en de apparatuur moet onderhouden en vervangen. Hij vertelt wel enthousiast over allerlei initiatieven van gemeentes om bijvoorbeeld werkloze mensen een abonnement te geven van een paar maanden om te zien of dat werkt.

De conferentie wordt afgesloten met o.a. zeer vriendelijke woorden voor de gasten uit het buitenland. Volgend jaar in Århus op 20 april!

Het was een prachtige trip. We hebben heel veel zeer inspirerende mensen ontmoet die fantastische dingen doen voor leerlingen. Leraren maar ook FABlabmedewerkers, mensen van de gemeentes, makers, wetenschappers. Vijfendertig scholen die in de gemeentes Århus, Silkeborg en Vejle een FABlab hebben!

De gemeenschapszin is ongelooflijk. We blijven maar denken hoe we dit ook in Nederland kunnen stimuleren. Er zijn veel plannen gemaakt voor uitwisselingen, bezoeken heen en weer. Laat deze bijeenkomst een mooi begin zijn van een robuuste Maker Education gemeenschap in Europa!

Tak Mads, Marianne, René, Annette, Anders, July, Johanne, Marie-Louise, Johannes, Kathrine, Ralph, Peter, Charlotte, Steen, Mikkel, Heidi, Ole, Evan, Matthias, Flemming, Karien, Robin, Paul, Jeppe, Thomas, Lars, Lina! Det var fantastisk!

And, tak, statsminister!