#knøtselen Wat hebben we geleerd?

Door Per-Ivar Kloen en Arjan van der Meij

At the bottom is an English summary for our Danish friends.

mads
Mads

Als aansporing aan onszelf, om het goede gevoel vast te houden en wellicht ter lering ende vermaak voor u, de lezer, volgt hieronder een samenvatting van hetgeen we hebben geleerd tijdens ons bezoek aan Vejle en Silkeborg van dinsdag 26 t/m donderdag 28 april 2016.

Iemand vroeg: “Hoe is de kennisbalans? Wie leerde nu het meeste van dit bezoek?” Een goede vraag. Moeilijk te beantwoorden ook. De feedback van onze Deense vrienden was prima dus vermoedelijk hebben ze ook wat geleerd maar het geleerde lag zeker niet alleen aan hun kant. We zijn zeer geïnspireerd en ook wat deemoedig teruggekomen. De Denen, althans in de gemeenten Århus, Silkeborg en Vejle lopen op veel gebieden een stuk op ons voor. Hieronder vind je in een aantal punten, wat we geleerd hebben aldaar en wat we ermee gaan doen.

Gemeenschap

Lego-Minifigures-Online-SS-4-1170x658Wat ons het meest heeft geraakt, is de enorme gemeenschapszin die je direct voelt als je er bent. Mads is gemeenteambtenaar en neemt ons mee naar drie scholen, waarvan één buiten zijn gemeente. Op alle scholen wordt hij zeer vriendelijk, zelfs vriendschappelijk ontvangen en blijkt uit alles dat men hem vertrouwt en dat hij er is om hen te helpen. Maar ook in het Fablab dat we bezoeken, en de startups die daar een plekje hebben, op de Hogeschool bij de lerarenopleidingen, de universiteit zie je dat men samenwerkt aan een doel: zorgen dat de leerlingen kunnen leren in een Fablab.

Dit vertrouwen in elkaar en het helder hebben van je gezamenlijke doel, zorgt voor heel veel energie. Er zijn natuurlijk wel een paar zaken die daar handiger geregeld zijn dan hier. Zo is er domweg meer geld voor de lokale overheden, zo lijkt het. Scholen hebben vaak flink de ruimte om uit te breiden (Søndermarksskolen) of er is nog veel ruimte ongebruikt (Kirkebakkeskolen en Kjellerup Skole). Verder is er nauwelijks concurrentie tussen de scholen vanwege het feit dat ze ver van elkaar liggen. Ook hoorden we dat er heel weinig bestuurslagen zijn. In Vejle is de baas van de schoolleider een ambtenaar die verantwoordelijkheid aflegt aan de wethouder. Dat is in Nederland natuurlijk wel anders. Dit leidt wellicht ook tot meer middelen in de scholen.

Actiepunt: met de gemeente praten over het ecosysteem in de stad Den Haag. Zoeken naar betrouwbare partners bij de gemeente en de maakplekken. 

Leraren opleiden

lerarenDe drie gemeentes zetten enorm in op het opleiden van leraren. Er zijn veel initiatieven (zoals de 32, zie ook het verslag van Karien en Robin) om docenten, zittend of aankomend op te leiden in het gebruik van een FabLab op school, het gebruik van de Design cirkel, het maken van lesmateriaal etc. Dat doen ze met veel tijd en aandacht. De meeste docenten die de boel gaan opzetten op school, krijgen daarvoor minstens een dag per week de tijd voor. Wij moeten het hier vaak in de tussentijd doen.

Actiepunt: starten van een samenwerkingsverband met een lerarenopleiding en een pabo. Om dit van praten naar actie te krijgen, vergt waarschijnlijk wel wat fondsen. Die moeten dus ook aangeboord worden.

Fablab als centrum

labDe conferentie vond plaats in Silkeborg. Het Fablab aldaar is bedoeld voor studenten van wat wij een Hogeschool zouden noemen. Tegenover dit Fablab lag een enorm gat in de grond. Onze gastheren en -vrouwen vertelden ons dat daar een aantal gemeenschapsgebouwen worden gerealiseerd. Als ik het goed onthouden heb een theaterzaal, een gemeenschapshuis, een bibliotheek. En een Fablab voor iedereen. En dat raakte me behoorlijk. Het theater heeft natuurlijk al eeuwenlang een centrale plek in een stad. En de bibliotheek in zijn huidige vorm bestaat ongeveer een eeuw en heeft ook altijd die centrale plek gehad. Maar kennelijk zien ze in Silkeborg een maakplek ook als een dergelijk instituut. En dat is inspirerend! Misschien moeten we iets minder bescheiden zijn en dit soort plannen durven uitvoeren. En de manier waarop dat daar gebeurt kan als leidraad dienen. Alle medewerkers van de Fablabs waren zeer gericht op onderwijs. Aan leerlingen maar vooral ook aan docenten. En men ziet daar grote voordelen aan het koppelen van verschillende soorten makers (denk gepensioneerden en startups) aan elkaar.

Ook in Kjellerup, een klein plaatsje waar we een school bezochten, wil de rector het Fablab een centrale plek geven. Ook op wat grotere plekken zijn dezelfde ideeën; we spraken Prof. Heidi Schehowe en zij vertelde dat het FAbLab in Bremen ook vanaf de rand van de stad naar de binnenstad ging verhuizen en bovendien toegankelijk werd voor het algemene publiek i.p.v. alleen voor de studenten.

Actiepunt: een FabLab in Den Haag in welke vorm dan ook: kunnen we dit organiseren?

FabLab op school

fablabatschoolDe Denen zetten, naast scholing en tijd, ook in op een FabLab op school. Het project heet zelfs FabLab@school. Daarmee is het gelijk helder is wat de bedoeling is. Inmiddels hebben 35 scholen een eigen FabLab. Mads vertelde ons dat veruit de meeste de laatste twee jaar zijn gerealiseerd. Veel scholen hebben van scratch een FabLab ingericht. Zo ook de scholen die wij bezochten en wat opviel is dat er een grote diversiteit is. De Søndermarksskolen kiest voor verschillende ruimtes waarin verschillende onderdelen van het proces plaats vinden (onderzoekruimte, idee/pitch-ruimte, een lesruimte en een maakruimte). De Kirkebakkeskolen heeft meer een klassieke benadering waarin alles binnen één, geweldig uitgeruste, ruimte gebeurd. Bij de laatste school die we bezochten, de Kjellerup Skole, zaten ze er een beetje tussen de twee andere scholen in. Evan (schoolleider) vertelde dat het hen niet gelukt wat extra geld te vinden. Ze kiezen, noodgedwongen, voor een evolutionaire benadering om hun FabLab te ontwikkelen. Op dat moment werd er iets duidelijk. Op de Populier hebben we ook een evolutie (van zo’n 10 jaar) in plaats van een revolutie gehad. Wij zijn als docenten meegegroeid in het proces. Nieuwe benaderingen, andere processen, een andere didactiek, we hebben het ons allemaal langzaam en onopvallend eigen gemaakt. Ik denk dat door dit langzame proces er bij ons aan de buitenkant niet zo veel te zien is. Wij hebben geen design cirkel (Let op! Niet zaligmakend) aan de muur, geen boom waar mislukkingen inhangen, geen kleine vrolijke potjes met daarin alle beschikbare materialen. De ruimte en laten we het voor het gemak even de de didactiek noemen, zijn strikt gescheiden. Terwijl de scholen waar in één keer FabLab is gerealiseerd de ruimte en de didactiek één geheel vormen. Dat maakt het een nog krachtigere speelgrond!

Actiepunt: onze eigen ruimte op De Populier aanpassen zodat didactiek en ruimte meer één geheel vormen.

FabLab rijbewijs

autoZoals we in ons verslag van dag 1 al melde, als het maakonderwijs iets is, dan is het een mindset. Op de vraag wat het FabLab op haar school zo bijzonder maakt antwoordde de leerling Julie dat ook als eerste. Bij een mindset hoort ook een cultuur. Misschien wel het moeilijkste punt van het maakonderwijs is om een goede cultuur te kweken. Een goede cultuur draag je over aan de volgende generatie. Zoals hiervoor al beschreven is die cultuur bij ons langzaam ontstaan. Maar hoe doe je dat wanneer je ineens een FabLab hebt? Wat we tegenkwamen is een soort rijbewijssysteem. Je moet door wat opdrachten aantonen dat je een bepaalde machine beheerst. Voor elke machine zijn er kleine startprojecten beschikbaar. Het systeem op de Kirkebakkeskolen is mede opgezet door de leerlingen die als ware pioniers de mogelijkheden van hun ruimte met docent Anders hebben onderzochten. De leerlingen helpen elkaar met de startprojecten en daarna, wanneer je aangetoond hebt de machine te beheersen, krijg je een rijbewijs en mag je zelfstandig aan de slag. Er is daarna nog een stap te nemen, die van instructeur. Hoe dit geregeld is, bleef helaas door tijdgebrek onduidelijk. Wij hebben geen systeem maar de drie rollen, beginner, gebruiker en instructeur herkennen we ook in ons FabLab.

Actiepunt: Onderzoeken hoe we dit rijbewijs-systeem, met de verschillende rollen en opdrachten per machine, zichtbaar kunnen maken. We betrekken leerlingen hierbij.

Schoolleiding

gemeenschapDe conferentie werd niet alleen bezocht door docenten en FabLab-medewerkers maar er waren ook een heleboel schoolleiders aanwezig. Deze schoolleiders, zo werd ons van alle kanten verteld, spelen een wezenlijke rol bij het neerzetten van de FabLabs in de scholen en het gebruik daarvan. Voor de hand liggend is hun rol bij het werven van gelden maar wij zagen in de scholen die we bezochten ook schoolleiders (meestal rectoren) die het voortouw namen als het gaat om het betrekken van de andere docenten bij deze onderwijsvernieuwing, het ondersteunen van de docenten die ermee aan de slag gaan en de contacten maken en onderhouden met de gemeente, de universiteit, de lerarenopleiding, de FabLabs en bedrijven. Als een team werd dit neergezet en dat zorgt voor een hele sterke verankering in de school en de omgeving.

Actiepunt: een opzet maken voor een schoolleidersprogramma. Partners zoeken om dit uit te voeren.

Uitwisseling

uitwisselingEen algemene les die we hebben geleerd, is dat wanneer je elkaar spreekt, in alle rust, er heel veel meer gebeurd dan wanneer je elkaar online volgt. Het fysieke bezoek heeft een enorme meerwaarde. We hebben heel vaak tegen elkaar gezegd “Wat zou het gaaf zou zijn als die en die erbij zou zijn, want die doet precies hetzelfde!” Of “Waarom doen wij dit niet? Laten we … dit eens laten zien!” Kortom: we willen graag uitwisselingen, onderlinge bezoekers regelen met onze Deens evenknieën. De volgende ideeën zijn de revue gepasseerd:

  • Een uitwisseling gericht op de gemeenschap van FabLabs, gemeentes, scholen, startups met mensen uit de politiek, scholen, startups?
  • Een echte onderwijsuitwisseling. Zoals onze Deense vrienden elk jaar met vijftig mensen plekken bezoek die inspireren (2014 VS, 2015 Nederland, 2016, wellicht Duitsland).
  • Een leerlingenuitwisseling. De leerlingen die wij hebben gesproken maken op maakgebied hetzelfde mee als onze leerlingen en de ervaringen die wij hebben met bezoek laten zien dat onze leerlingen, net als de leerlingen die we in Denemarken ontmoet hebben, uitstekend over deze zaken kunnen communiceren. En het is bovendien goed voor hun Engels. Wat zou het leuk zijn als de leerlingen een samen dingen konden gaan maken!
Actiepunt: De bezochte scholen vragen of we in eerste instantie een virtuele uitwisseling kunnen organiseren die uit moet gaan monden in een echte.

fablearn-aros-museum-modern-artLees ook het mooie verslag (in het Engels) van Karien en Robin van De Waag die ook deze conferentie bezochten. “We will make it our personal mission the upcoming year to make that happen in Amsterdam (and other cities) too.


flag2For our Danish friends:

We have learnt a lot in Denmark. In summary:

  • Community: we are very impressed by the way everybody, from all organizations, is working together as a team. This is the single most powerful feature of “The Danish way” to have more Design and Making in the schools.
  • Teacher Education: teaching teacher how to use the FabLab is the central point of Fablab@school. That works  great and is very inspiring.
  • FabLab in the center: the place of the FabLab in the heart of the community, best seen in the new, to be build FabLab in the center of Silkeborg struck us. Just as important as the theatre or the library.
  • FABLab at school: there are more than 35 FabLabs in the municipalities right now and the number is growing. The place they have in the school differs a lot from school to school but they have one thing in common: the main point is the didactics.
  • Driver’s license: the teachers in FabLabs and the students in the FabLabs @ school can earn points to get a sort of driver’s license for using the machines. When a student masters a machine very well, he or she can become an instructor. You breed a culture that way.
  • School leaders: Our guide was very clear: in the schools where the FabLab really worked, the school leaders played a vital role.
  • Exchange: The fact that we were there, talking to all kind of people about Making and Learning was a great experience. Moer people should experience that. So we will try to have more people visit Denmark and vice versa. Not only teachers but also school leaders, business people, politicians, civil servants and last but not least students.

2 reacties op “#knøtselen Wat hebben we geleerd?

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.