Maker Education en Techniekonderwijs

Dit gastblog is geschreven door:
Gerald van Dijk, onderzoeker en lerarenopleider
bij Hogeschool Utrecht

In deze blogpost wil ik proberen een brug te slaan tussen regulier techniekonderwijs in de onderbouw van het V.O. en Maker Education.

Het schoolvak techniek in de onderbouw

Het schoolvak techniek is ontstaan toen de basisvorming werd ingevoerd in 1993. In 2006 werd een hervorming van de onderbouw doorgevoerd, die tot gevolg had dat techniek op veel scholen werd geïntegreerd in een leergebied. In 214 is een kennisbasis natuurwetenschap en technologie vastgesteld voor de onderbouw. Bij het opstellen van die kennisbasis zijn experts betrokken geweest, zoals prof Marc de Vries, die al jaren voortrekker is op het gebied van techniekonderwijs in Nederland en daarbuiten. De kennisbasis staat dus in een zekere traditie van techniekonderwijs. Het document heeft een omvang van 174 pagina’s. De algemene paragrafen en de paragrafen voor techniek zijn interessant leesvoer voor iedereen die zich met Maker Education bezig houdt. Laten we alvast een inkijkje nemen. In de VMBO paragraaf van deze kennisbasis is bijvoorbeeld opgenomen dat leerlingen het volgende zouden moeten kunnen.

• Een beknopt programma van eisen afleiden uit een gegeven probleemformulering
• Tussen niveaus van een technisch systeem (hoofdsysteem-deelsystemen) heen en weer redeneren ten aanzien van functie en werking.
• Een product demonteren, de technische conditie bepalen, onderhoud plegen en daarna weer assembleren.
• Op grond van overwegingen van functie en duurzaamheid en met gebruikmaking van kennis van veiligheids- en gezondheidsnormen en risico’s een product kunnen waarderen naar deze eigenschappen.

Als u een bekend bent met het traditionele curriculum voor techniekonderwijs, herkent u dit soort leerdoelen.

Maker Education

Er zijn natuurlijk voor de hand liggende overeenkomsten tussen Maker Education en het schoolvak techniek: Er worden dingen gemaakt, er wordt samengewerkt, creativiteit wordt benut etc. Maar er lijken ook belangrijke verschillen te zijn. De bovengenoemde doelen uit de kennisbasis kom ik in literatuur over Maker Education bijvoorbeeld weinig tegen. Dat heeft niet alleen te maken met het feit dat er binnen Maker Education geen door de overheid vastgestelde lijst met leerinhouden bestaat, omdat het nu eenmaal geen schoolvak is. De verschillen zijn meer fundamenteel van aard. Martinez en Stager, autoriteiten op het gebied van Maker Education, verzetten zich in hoofdstuk 3 van hun boek ‘Invent to Learn’ bijvoorbeeld tegen het gebruik van modellen voor technisch ontwerpen. Zulke modellen leiden naar hun mening tot ‘too much information, too much instruction, too many interruptions, too much intervention’. Ze stellen een alternatief voor met als afkorting TMI, wat staat voor Think, Make, Improve. Dit TMI is geen stappenplan, maar wel een verzameling strategieën. Onder ‘Think’ vinden we bijvoorbeeld ‘brainstorming’ en ‘setting goals’. En onder ‘make’ vinden we: ‘deconstruct, borrow code, share code’. In hoofdstuk 4 vinden we onder het kopje ‘don’t overteach planning’ nogmaals een waarschuwing tegen een al te planmatige aanpak van een ontwerpprobleem. De nadruk op creativiteit in Maker Education impliceert overigens niet dat de lat laag ligt. Integendeel: via dit blog zijn bijvoorbeeld indrukwekkende staaltjes technische kennis en kunde te bewonderen, zoals een sudokuplotter. Tegelijkertijd illustreert deze sudokuplotter de verschillen tussen Maker Education en techniekonderwijs. Ontwerpmethodieken die in techniekonderwijs worden gebruikt, starten bijvoorbeeld vaak met het onderzoeken van behoeften van gebruikers en het opstellen van een programma van eisen. De enige behoefte waarvan in het voorbeeld van de sudokuplotter sprake lijkt te zijn, is de behoefte van de makers. Zij hebben zichzelf een (fantastische) technische uitdaging gesteld en ze voelen zelf de behoefte om die uitdaging aan te gaan. Het apparaat hoeft helemaal niet te voorzien in behoeften van eventuele gebruikers, iets wat in onderzoek naar techniekonderwijs juist als waardevol wordt gezien.

Niet alleen in de academische wereld lijkt er een scheiding te zijn tussen onderzoek naar Maker Education en onderzoek naar techniekonderwijs. Ook op een aantal scholen is die scheiding te zien. Ik ken zelfs een school waar docent A in de onderbouw techniek geeft en waar docent B op indrukwekkende wijze het vak ‘Design and Innovation’ heeft ontwikkeld met allerlei Maker-achtige elementen, maar waar deze docenten nauwelijks contact met elkaar hebben. Misschien is dit uitzonderlijk, maar ik ben er niet helemaal gerust op. Zijn er onoverbrugbare verschillen, of is er iets anders aan de hand?

Maker Education is naar mijn idee een beweging die techniekonderwijs kan helpen vernieuwen. Het past uitstekend bij deze tijd. Denk bijvoorbeeld aan de uitwisseling van ideeën en informatie via het internet (‘share code’ binnen Scratch), die binnen Maker Education wordt aangemoedigd. Docenten techniek zouden daarom een blog als makered.nl zeker moeten volgen. Tegelijkertijd zou ik de voortrekkers van Maker Education willen oproepen om gebruik te maken van inzichten en ideeën die zijn voortgekomen uit kringen van onderzoekers en docenten die zich al decennia lang met techniekonderwijs bezig houden. Daar valt naar mijn idee van alles te halen, zoals:

• Bevindingen uit onderzoek naar de didactiek van technisch ontwerpen en maken. Overigens hebben onderzoekers binnen dezelfde onderzoekstraditie ook uiteenlopende opvattingen over leren ontwerpen en maken. In dit artikel uit de Terugkoppeling, een vakblad voor techniekdocenten, worden bijvoorbeeld verschillende schoolse ontwerpmodellen, die zijn voortgekomen uit onderzoek, met elkaar vergeleken.
• Keuzes voor leerinhouden, zoals in de bovengenoemde kennisbasis.
• Lesmateriaal: Met behulp van een techniekmethode zoals ‘Technologisch’ kunnen leerlingen leren ontwerpen, of een technisch systeem leren analyseren.
• Vakbladen zoals de Terugkoppeling, de NVOX, websites en boeken over techniekonderwijs
• Cursussen, nascholing en conferenties op het gebied van techniekonderwijs.

‘Makers’, zoals de beheerders van dit blog, zijn ongelofelijk fanatiek in het benutten van ideeën van anderen. En net zo fanatiek delen ze hun intellectuele en creatieve kapitaal. Dat belooft veel goeds voor techniekonderwijs en voor Maker Education.