Pas had ik met mijn vriend en collega Marten een gesprek op de fiets. Dat is niet ongebruikelijk, we fietsen dagelijks van Delft naar Den Haag en weer terug. We praten ronduit over de dingen die ons bezighouden. Marten zei dat hij zich afvroeg hoeveel van de leerstrategieën toepassen van je les wenselijk is. Wanneer je bezig bent met bijvoorbeeld “retrieval practice” neemt dat tijd weg van anderen onderdelen van een les. Het is ook best efficiënt en effectief natuurlijk maar het punt van Marten is dat we vaak te weinig toekomen aan echt interessante dingen. Maken we van onze lessen niet een groot memory spel? Wanneer laten we ze echt moeilijke dingen doen? Leren we ze wel echt biologie? Hoe vaak laten we leerlingen zelf de liefdevol overgedragen kennis toepassen?
Wanneer pas je kennis toe?
Dit vind ik een lastig punt. Wanneer gebruik je kennis? Is het terughalen uit je langetermijngeheugen kennis gebruiken? Is het invullen van een aantal oefenopgaven kennis gebruiken? Je zou je zelfs kunnen afvragen of een eindexamen wel echt kennis gebruiken is. De opdrachten kennen maar één oplossing en de route daarnaar toe is vaak lineair. Bij biologie is dat vaak in de vorm van, als a, dan b dus c. Bij een beetje leraar heb je deze manier van redeneren geoefend en herken je de vragen al snel. Wanneer is het dan wel kennis toepassen?
Kennis toepassen bij informatica.
Sinds een aantal jaar geef ik, naast biologie, ook informatica in de bovenbouw van de havo. Daar is het gebruik van kennis heel normaal. Wanneer je een programmeertaal leert bv krijg je al snel kleine problemen om je net verworven kennis, na een paar kleine oefenopdrachten, te gebruiken. Het leuke is dat er niet zelden meerdere routes zijn en dat de oplossing, de eindtoestand, al van te voren bekend is. Leerlingen worden dus gedwongen om zelf keuzes te maken. De begintoestand is helder, de eindtoestand ook, maar hoe kom je daar? Je denkt zelf(!) na, met de dingen die je al weet, over het “hoe”. Dat kunnen mijn leerlingen heel erg slecht. Ze hebben weinig strategieën, het wordt denk ik ook weinig geoefend. Heel vaak vragen ze om een volgende trede, een makkelijke stap. Terwijl ze eindeloos hun ideeën kunnen testen! Je schrijft een stukje code, het werkt of het werkt niet.
Het mag ook best eens moeilijk zijn.
Tot mijn schrik realiseerde ik me dat ik dat bij biologie maar heel weinig toekom aan kennis toepassen. Veel gaat op aan het aanbrengen van de ideeën, kennisstructuren en jargon van mijn vak. Maar zelden gebruiken leerlingen de kennis zelf. Ja bij een profiel werkstuk (PWS), maar dat kunnen ze dan vaak niet zo goed. Voor nu hou ik het er op dat je om kennis te kunnen toepassen je als leerling ruimte moet hebben om eigen keuzes te maken. Met wat je al weet beslissingen kunt nemen die niet van te voren vastliggen.
Hoe ziet dat eruit?
Bij dit voorbeeld wat Marten mij heeft verteld op de fiets en later heeft laten ik zien dacht ik: dit is het! Hier kunnen leerlingen echt zelf hun kennis gebruiken.
Marten heeft met de klas regeling (o.a. hormonen) behandeld. De leerlingen hebben een idee van moleculen, celprocessen en orgaansystemen en snappen hoe deze met elkaar samenhangen om zoiets als de eisprong te regelen. De leerlingen krijgen een wetenschappelijk artikel wat over de ontdekking en werking van het hormoon leptine gaat. Dit hormoon regelt o.a. het hongergevoel en de vetopslag.
Maak van de inhoud van het artikel een infographic.
Dat is de opdracht die de leerlingen krijgen. En nu wordt het interessant. Het artikel zelf heeft zo goed als geen afbeeldingen. Doordat Marten om een beeldende voorstelling van de inhoud vraagt worden leerlingen gedwongen om afwegingen te maken. Wat ga ik aan inhoud vangen en hoe zet ik dat om in een plaatje? Gebruik ik ruwe gegevens om grafieken te maken? Vang ik de informatie op een andere manier? Hoe maak ik de kennisstructuur duidelijk? Hoe vertel ik het verhaal? Wat is de kern die overgebracht moet worden?
Om dit allemaal te kunnen heb je een behoorlijke dosis kennis nodig. Zonder kan je niet het artikel lezen laat staan begrijpen. Daarnaast moet je nadenken over de vorm waarin je de informatie gaat gieten. Je kunt je niet verschuilen achter stukjes tekst die je overneemt. Je moet op grond van de kennis die je bezit duidelijk afwegingen maken. Alle afwegingen zijn zichtbaar.
Dit is wat mij betreft gelijk aan de opdracht bij informatica. De begintoestand is helder, de eindtoestand ook en de kennis die je hebt (geleerd) gebruik je om tot een “hoe” te komen. Dat kan op verschillende manieren.
Generatieve activiteiten.
Onlangs hebben wij een studiedag gehad waar Tim Surma als externe expert aanwezig was. Hij gaf een prachtige lezing met daarin veel ideeën en een aantal wijze lessen. Tim is zelf 18 jaar docent geweest, hij weet waarover hij praat. Onderdeel van de dag was een vragensessie met de vakgroep, in mijn geval biologie. Ik legde hem de vraag van Marten voor en gaf mij de tip om het boek “Learning as a Generative Activity” eens op te snorren (bekijk deze post om een idee te krijgen). Dat heb ik inmiddels gedaan en mijn eerste indruk is dat de opdracht die Marten heeft gegeven precies is wat je moet doen. Oude kennis met nieuwe kennis combineren in een deelbaar “product” zichtbaar maken. Het past denk ik goed in het verlengde van de bekende zes leerstrategieën. Wanneer je mij een beetje kent weet je dat ik hier ook direct maakonderwijs in zie. Daarover wil ik later een post schrijven.
Hoe vaak geven we onze leerlingen zulke opdrachten?
Daar ben ik reuze benieuwd naar! Wanneer je een antwoord en het liefst ook voorbeelden hebt dan hoor ik dat graag.
Er zijn nog wel meer vragen te stellen. Wanneer begin je hier mee? Is dit iets wat leerlingen moeten kunnen? Hoe ziet een route van basisschool naar bijvoorbeeld het eindexamen biologie er uit? Het toepassen van kennis lijkt mij een steeds groter plek te verdienen naarmate het specialiseren en een beroep uitoefenen steeds dichterbij komt. Of is het iets wat pas over de drempel van het middelbaar onderwijs moet worden gedaan?
Benieuwd naar jullie ideeën!