Alleen makers maken makers

Bericht geschreven door Astrid Poot en verscheen eerder op Kennisnet.

Alleen makers maken makers: hoe zet je maken aan?

Al mijn hele studerende en werkende leven ben ik een maker.

Ik bedenk niet, ik maak prototypes. Ik studeer altijd maar kort, om daarna meteen het geleerde in praktijk te brengen. Wat natuurlijk vaak mislukt! Waardoor ik weer meer ga studeren. Leren door te maken, maken om te leren.

Lang dacht ik dat het bij iedereen zo ging. Dus in lessen, projecten, co-creaties en samenwerkingen koos ik precies mijn eigen aanpak qua creativiteit en maken. Om er (door schade en schande) natuurlijk achter te komen dat er verschillen zijn. Dat er meerdere manieren zijn om tot maken of een product te komen. En dat die allemaal even geldig en goed zijn.

Vaak wordt er in een (school)methode of proces één voorkeurswerkwijze of stappenplan aangeboden. Voor kinderen die het anders willen aanpakken voelt die werkwijze dan soms als werk, dat heb ik zelf helaas regelmatig ervaren 😉 Jammer, want voor creativiteit en maken is bijna iedereen intrinsiek te porren!

Toen ik dat eenmaal begreep ben ik op zoek gegaan. Wat hebben mensen nodig om (weer) een maker te worden? Wat is de ingang naar hun natuurlijke nieuwsgierigheid, maker-geest en creativiteit? Want ik geloof dat die ingang er bij iedereen is, en dat we alleen maar bij dat deurtje hoeven aan te bellen.

Mindsets

Carol Dweck [http://en.wikipedia.org/wiki/Carol_Dweck] heeft ontdekt dat mensen 2 verschillende mindsets kunnen hebben: de fixed mindset en de growth mindset.

  • In de fixed mindset geloven mensen dat hun intelligentie, talent en skills een gegeven zijn.
  • In de growth mindset geloven mensen dat hun intelligentie, talent en skills kunnen groeien door onderwijs, inzet en volharding.

tapBeeld: de Danswinkel [Beeld]

Als kind is mij vaak verteld dat ik goed kon dansen. Ballet, jazzballet, van die buurthuisclubjes. Onlangs dacht ik in tapdansen een nieuwe hobby gevonden te hebben. Met mijn dansgevoel een eitje!

Nou niet dus. De lerares was niet goed, de schoenen vervelend, het tijdstip onhandig…

Allemaal niet waar natuurlijk 🙂 Ik vond tapdansen eigenlijk gewoon supermoeilijk, en was daar –met mijn fixed idee over mijn danstalent- helemaal niet op voorbereid. Doordat ik vond dat ik het meteen moest kunnen, kon ik alleen maar falen. En omdat dat voor mij als danser teveel pijn doet lag het dus aan alle andere dingen.

Blokkade

Had ik een relaxt gevoel gehad over mijn niet zo bijzondere tapdanstalent, dan had ik het veel makkelijker kunnen leren en was het veel leuker geweest. Falen is dan immers geen probleem!

  • Mensen met een fixed mindset verbinden hun identiteit aan hun talent en skills. Falen betekent niet alleen falen in de taak, maar ook falen als mens

Stel, een groep studenten maakt een tentamen heel slecht. Wat gebeurt er als je ze aanbiedt de resultaten van de anderen in te zien? Studenten met een growth mindset vragen om de betere resultaten; zij zijn op zoek naar kansen om het falen meteen om te zetten in leren.

  • Growth mensen zien hun identiteit meer los van dat falen. Sterker nog, zij zien falen als route naar groei.

Je mindset doet nogal wat. Het goede nieuws is dat we niet vast zitten in onze mindset. Per onderwerp of situatie kan je mindset anders zijn en veranderen. Als je je mindset herkent, kun je hem zelfs op het moment bewust veranderen. Dit inzicht was voor mij essentieel voor het losmaken van creativiteit.

Mindset en creativiteit

In onze wereld vinden we creativiteit iets speciaals. Iets dat sommige mensen hebben, en anderen echt niet. Veel mensen hebben een fixed opvatting over hun eigen creativiteit. Niet nodig wat bij betreft! We zijn niet allemaal kunstenaars, maar zijn wel allemaal creatief. Gewoon omdat dat een eigenschap van mensen is.

Het ‘opstarten’ van creativiteit

Samen met verschillende fantastische mensen in veel fantastische projecten heb ik veel geleerd. Voor opdrachtgevers, door workshops op de school van mijn kinderen, door lessen te geven en door samen te werken in ons bedrijf en daarbuiten.

Met de theorie van Carol Dweck in gedachten, en op basis van eigen ervaringen en observaties denk ik dat er verschillende manieren zijn om creativiteit en maken ‘op te starten’. Dit inzicht heeft bij mij geleid tot heel anders nadenken over projecten waarin je mensen tot maken wilt inspireren.

Drie voorkeuren, drie voordeuren

CREATIVITEIT1

Grofweg denk ik dat er drie manieren zijn om mensen tot creativiteit en maken te inspireren.

  1. verwondering

Iets moois, iets onverwachts, iets dat zo nieuw is dat het nieuwe deuren opent.

Mooi of vreemd materiaal, een mooi verhaal of kunstwerk: allemaal kunnen ze inspireren tot maken. Vaak zonder doel en met een soms door de maker zelf onbegrepen energie. Leidt vaak tot gekke, ‘zinloze’ werken. En wordt vaak gekenmerkt door een rommelig, niet lineair werkproces.

Voorbeeld hiervan is het slopen van oude apparaten. De handeling is vaak een nieuwe ervaring: wanneer heb jij voor het laatst iets gesloopt? De vondst wekt verwondering: wat zit erin, is dat een motor, is dat een schakelaar? Ik heb mensen volledig in flow urenlang geconcentreerd zien slopen.

astrid11

Foto Peet Sneekes

 

De verwondering zorgt voor openingen tot creativiteit die er eerst niet waren.

Zoals een vader vertelde op Bright Day: ‘Ik dacht altijd dat ik niet handig was. Maar nu ik heb ontdekt dat ik dit wel kan kunnen mijn zoon en ik samen zulke leuke dingen doen!’ Zijn fixed mindset over zijn eigen skills hebben hem er jaren van weerhouden dingen te maken. Een wonderlijke kennismaking met techniek heeft zijn creativiteit weer aangezet.

  1. Het vinden van een onderwerp

Over een onderwerp nadenken en een probleem of uitdaging vinden en oplossen. Bijvoorbeeld nadenken over het wereldvoedselprobleem, het plastic in de oceanen, je zus die zomaar je kamer binnenkomt, of hoe je als gezin minder water gebruikt.

Hele concrete interessante onderwerpen met een grote relevantie. Een veilige manier om creatief te zijn. Vaak is er een gestructureerd werkproces dat min of meer garandeert dat er een goede uitkomst is.

designathon

Ontwerp machine voor plasticrecycling, gemaakt tijdens de Designathon

Veel kinderen hebben ervaring met deze werkwijze in schoolprojecten. Prima! Het is voor veel mensen fijn om zo te werken. De bekendheid met het proces en de heldere vraag geeft structuur en veiligheid.

  1. Heldere belofte

Voor mensen die meteen blokkeren bij het moeten maken van iets creatiefs kan een heldere, zakelijke belofte een mooie ingang zijn. Iets nuttigs, dat zich niet meteen verraadt als iets creatiefs.

Bijvoorbeeld een heel vastliggend borduurpatroon of gewoon dat je leert solderen. Lekker technisch, weinig vrije ruimte (nodig). Mensen met een fixed mindset op het gebied van hun eigen creativiteit houden van zo’n heldere belofte. Het is een soort paard van Troje op weg naar meer

Belangrijk is te zeggen dat het zelden helemaal zo helder te onderscheiden is. Al direct na aanvang kunnen mensen in een andere werkwijze terechtkomen. En dat is precies de bedoeling. Maken en creativiteit zijn immers rommelige processen!

Losse projecten of één project

Deze drie manieren kun je natuurlijk in drie verschillende projecten verpakken. Maar je kunt de drie manieren ook benaderen als verschillende voordeuren naar één project, waardoor dat project voor veel meer deelnemers leuk wordt.

Alles door elkaar

Heel recent heb ik de fantastische Hester IJsseling ontmoet, en samen hebben we in haar groep 4 een gereedschapsles gegeven. Hester heeft er een hele fijne blog [http://hesterij.blogspot.nl/2014/12/lekker-klooien-met-gereedschap.html] over geschreven. Uitgangspunt was dat we gereedschappen gingen uitproberen.

gereedschap

Het was een heerlijke middag. En het leukste was dat onze les heel anders liep dan bedacht. Sommige kinderen gingen inderdaad een lekker stuk zagen, anderen zetten de beschikbare technieken in om een werkstuk te maken en weer anderen waren helemaal betoverd door het lijmpistool: ‘Het lijkt wel spinrag!’ Alle drie soorten ingangen naar creativiteit in één middag in één groep vier.

Geweldig! En een bevestiging van ons gevoel dat er verschillende ingangen naar creativiteit en maken zijn. Voorwaarde is dat je daarvoor de omstandigheden schept en je als begeleider tegelijk losjes en aandachtig te werk gaat.

Of zoals Hester zegt:

‘Dus mensen die me nu ineens via twitter bestoken met allerhande leskisten en techniekmethodes – they are missing the point. De kracht zit ‘m er precies in, dat we ter plekke samen op avontuur zijn.’

 Samen op avontuur, met structuur

Als je dan toch voor jezelf structuur wilt aanbrengen in dat avontuur, kun je over een project in losse componenten nadenken.

Zoals in dit voorbeeld: knipperlampjes. Een workshop die ik vorig jaar met groep 6 heb gedaan, waarin de basisprincipes van een elektronische schakeling losjes aan bod komen.

knipperlampjes-werkblad

Ik had een heel helder proces verzonnen en genoeg materiaal zodat iedereen een varkentje kon maken. Check.

Tot mijn grote vreugde en trots liep het helemaal anders en heeft niemand een varken gemaakt. Er ontstonden de meest geweldige werkstukken die ik niet had voorzien, en ieder kind werkte op een heel andere manier: sommige kinderen tekenden een ontwerp, anderen begonnen aan de schakeling, en weer anderen gingen gewoon zagen en plakken. Weer de drie ingangen.

knipperlampjes_resultaat

Wij bewogen alleen maar mee met dat wat er gebeurde. Uiteindelijk ging iedereen met een heel trots gezicht en prachtig ding naar huis.

Kernproject met bouwstenen

Kijken we naar het knipperlampjes project dan kunnen we het zo structureren: Als een doos losse blokken waarvan je deelnemers zelf beslissen welke ze wel of niet nodig hebben.

CREATIVITEIT2

Het kernproject is wel nodig voor iedereen: dat is het basisblok.

  • Kernproject: leren over elektronische schakelingen

Uitleg: de illustratie over de schakeling, het basismateriaal.

Losse blokken: ingangen voor alle deelnemers.

  • Verwondering: Laten we iets maken!

Inspiratie: mooi materiaal en ter inspiratie gek werk van anderen of kunstenaars.

  • Vinden van een onderwerp: Een speelgoed dier of ding met knipperogen.

Inspiratie: een mooi voorbeeld.

  • Heldere belofte: Een werkende elektronische schakeling

Inspiratie: heldere informatie en werkwijze.

Zo zijn er verschillende ingangen voor verschillende kinderen. Ze starten veilig vanuit hun eigen mindset en gaan misschien vanzelf voorzichtig voelen aan de andere manieren. Of niet, dan hebben ze hun eigen manier gevonden. Er is ruimte voor gestructureerd werken met vaste stappen, maar juist ook voor een rommelig proces dat meer op gevoel gaat.

Samenwerking

Belangrijk is dus ook hoe je creatief werk begeleidt. Alleen makers maken makers. Daar ben ik van overtuigd. Als je zelf geen maker bent of weet hoe het voelt, is het moeilijk volledige betrokkenheid van de mensen die je aan het werk wilt krijgen te vragen. Management is vaak wat minder inspirerend dan een ambachtsman 😉 Iemand die zelf dingen maakt weet hoe dat werkt en weet dat maken ook fouten maken is.

Als ik actief kijk naar wat de kinderen nodig hebben, kan ik er beter op inspelen en de juiste ondersteuning bieden. Ken dus ook je eigen mindset!

Als dat allemaal lukt, kun je vrolijk en in het moment meebewegen met je groep. Structuur waar nodig en vrijheid als structuur blokkeert, verwondering waar het past, expertise en hulp waar gevraagd. Met het natuurlijke proces van de kinderen als uitgangspunt. Misschien best moeilijk, maar iedere keer weer een poging waard.

Dit is wat ik nu weet

Natuurlijk gaat mijn onderzoek door. En komen we er samen achter dat het toch anders is, of op meer manieren kan. En –nogmaals- ik ben geen opgeleide leraar, of gestudeerde expert. Ik leer door te doen.

Dus laat weten als je meer of andere dingen weet, ziet en leert. Want adviseurs die theorieën citeren, daar ben ik niet zo van. Maar zelf denken en doen en leren; dat is ons gezamenlijk kapitaal.

Astrid Poot – 7 december 2014

Astrid Poot is hoofd jeugd/familie projecten en creatief/strateeg bij Fonk, blogger, spreker (over play, gaming en creativiteit) maar vooral eeuwig lerend 🙂

Eén gedachte over “Alleen makers maken makers

  1. Ha Astrid,

    goed verhaal, komt erg overeen met mijn ervaringen. Leuk dat je dat zo goed en helder hebt beschreven. Wij hebben inmiddels de Kruittoren opgeknapt tot een gasten/inspiratieontvang. Naast de toren huur ik nu 1400m2 (jawel je leest het goed, 1400m2, bizar groot). We hebben 35 leerlingen uit het hele land, van 6 tot 20 jaar. Bezig met maken, doen, bouwen, fotograferen, tekenen en ontwerpen. Heerlijke plek!

    Hartelijke groet,

    Marco Mout
    Atelier de Kruittoren& MaakPlaats
    Kruittoren 1
    7201NZ Zutphen
    info@kruittoren.eu
    tw: @dekruittoren
    @marcomout

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.